Fotoalergia i fototoksyczność: Objawy i mechanizmy reakcji fotoalergicznych

To niewątpliwie przyjemne uczucie, gdy promienie słońca otulają ciepłem Twoje ciało. Niezależnie od wszystkich tego rodzaju wrażeń musisz jednak pamiętać, że ekspozycja na słońce może stać się również powodem wystąpienia zmian skórnych. Czy ich bezpośrednią przyczyną jest właśnie uczulenie na słońce? A może taka reakcja wiąże się z czymś jeszcze? Dowiedz się z artykułu! 

Fotoalergia a fototoksyczność. Objawy fotouczulenia i reakcja fotoalergiczna. Poznaj różnice

Fotouczulenie to szeroki termin oznaczający różne reakcje skórne wywołane promieniowaniem słonecznym w interakcji z substancjami zwiększającymi wrażliwość skóry na światło UV. Do tych substancji mogą należeć zarówno składniki kosmetyków, jak i niektóre leki. 

Fotouczulenie można podzielić na dwie główne rodzaje: fotoalergię i fototoksyczność.

Czym jest fotoalergia?

Fotoalergia to reakcja immunologiczna, do której dochodzi na skutek reakcji promieniowania UV z pewnymi substancjami na skórze, czego efektem są zmiany skórne. Fotoalergia, w przeciwieństwie do fototoksyczności, wymaga wcześniejszej ekspozycji na daną substancję, aby doszło do uwrażliwienia organizmu. Objawy pojawiają się zwykle po kilkunastu godzinach od ekspozycji na słońce i mogą obejmować:

• świąd i pieczenie,
• zaczerwienienie i wysypkę,
• opuchliznę i pęcherze,
• suchość i łuszczenie skóry.

Reakcja fotoalergiczna występuje rzadziej niż fototoksyczność, ale może prowadzić do poważniejszych zmian skórnych, wymagających długotrwałego leczenia. Najczęściej fotoalergiczne zapalenie skóry jest wynikiem kontaktu z substancjami chemicznymi, takimi jak niektóre filtry UV w kosmetykach, perfumy czy leki.

Fototoksyczność – co to jest?

Fototoksyczność to reakcja skórna, która nie wymaga wcześniejszej ekspozycji na daną substancję. Aby doszło do uszkodzenia skóry, wystarczy jednorazowe narażenie na promieniowanie UV po aplikacji fotouczulającej substancji. Objawy fototoksyczności przypominają oparzenie słoneczne – zaliczają się do nich:

• silne zaczerwienienie skóry,
• ból i pieczenie,
• pęcherze,
• obrzęk.

Fototoksyczność jest bardziej powszechna niż fotoalergia i występuje szybciej, zazwyczaj w ciągu kilku godzin po ekspozycji na słońce.

Co wywołuje fotouczulenie? 

Fotouczulenie może być wywołane przez wiele substancji, tj.:

• leki – antybiotyki (np. tetracykliny), leki przeciwzapalne (np. ibuprofen) oraz leki przeciwtrądzikowe (np. izotretynoina) mogą zwiększać wrażliwość skóry na słońce,
• kosmetyki – składniki takie jak olejek bergamotowy, kwasy AHA, retinoidy czy niektóre perfumy mogą również prowadzić do reakcji fotouczuleniowych.
• środki chemiczne – istnieją substancje, jak choćby smoła węglowa, fenole czy barwniki, które również mogą przyczyniać się do fotouczulenia skóry, szczególnie po ekspozycji na promieniowanie UV.

To nie wszystko — niektóre związki roślinne również mogą wywołać omawiany efekt. Po kontakcie ze skórą, a następnie wystawieniu na działanie promieni UV, wywołują reakcję fotouczuleniową. Do najbardziej znanych roślin o takich właściwościach należą: 

• dziurawiec, 
• ruta, 
• seler, 
• pietruszka, 
• arcydzięgiel,
• limonka,
• figowiec. 

Związki takie jak furanokumaryny, obecne w tych roślinach, mogą powodować reakcje fototoksyczne, objawiające się zaczerwienieniem, pęcherzami czy przebarwieniami skóry. Ważne jest, aby unikać kontaktu z tymi roślinami przed planowaną ekspozycją na słońce, szczególnie podczas intensywnych słonecznych dni. Podczas krojenia lub obierania takich roślin jak, np. seler, pietruszka czy limonka, staraj się unikać bezpośredniego kontaktu skóry z ich sokiem. W razie przypadkowego kontaktu dokładnie umyj ręce przed wyjściem na słońce. A jeżeli stosujesz olejki lub kosmetyki zawierające ekstrakty z dziurawca, ruty czy arcydzięgla, odłóż ich stosowanie na wieczór, by zminimalizować ryzyko reakcji skórnych.

Jak zapobiegać fotoalergiom i fotouczuleniom?

Aby skutecznie zapobiegać reakcjom fotoalergicznym i fototoksycznym, warto podjąć odpowiednie kroki, które ograniczą kontakt skóry z czynnikami wywołującymi te reakcje. Kluczową rolę odgrywa unikanie substancji fotouczulających. Co jednak jeszcze ma znaczenie? 

Poniżej przedstawiamy praktyczne wskazówki, które pomogą zminimalizować ryzyko tych nieprzyjemnych dolegliwości.

Pierwsza rzecz: unikaj dalszej ekspozycji na słońce. 

Jeśli zauważysz niepokojące objawy, schowaj się w cień. Nie zawsze jest to możliwe, dlatego możesz założyć bluzkę z długimi rękawami, kapelusz lub inne elementy garderoby, które ochronią cię przed promieniowaniem UV.

Filtry przeciwsłoneczne to must-have. 

Zawsze, ale to zawsze, gdy wychodzisz na zewnątrz, stosuj krem z wysokim SPF – najlepiej SPF 50+. I pamiętaj, żeby go regularnie reaplikować – zwłaszcza po kąpieli w wodzie.

Pielęgnacja skóry: 

Zadbaj o delikatne kosmetyki, które nie podrażnią Twojej skóry, pomogą jej utrzymać równowagę i ochronią przed dalszymi uszkodzeniami.

Dieta też ma znaczenie. 

Niektóre produkty i suplementy zwiększają wrażliwość skóry na światło. Jeśli masz wątpliwości, czy Twoje codzienne menu wpływa na Twoją skórę, skonsultuj się z lekarzem, żeby nie wprowadzać dodatkowych czynników ryzyka.

Jeśli jednak zauważysz u siebie objawy fotouczulenia, pierwszym krokiem jest wizyta u lekarza. On pomoże dobrać odpowiednie leczenie. Nie zwlekaj w przypadku niepokojących symptomów – szybka konsultacja z dermatologiem jest kluczowa.